امروز پنجشنبه 8 سپتامبر 2022 است و بانک مرکزی اروپا (ECB) قرار است تا ساعاتی دیگر نرخ های بهره بانکی اش را افزایش دهد. پیش بینی شده مقامات ECB نرخ های بهره را از 0.50% به 1.25% افزایش دهند.
آیا بانک مرکزی اروپا در بحبوحه بحران انرژی، جنگ ادامه دار روسیه با اوکراین و چالش های اخیر پوتین و مقامات غربی این ریسک را انجام می دهد؟ به نظر می رسد این بدترین گزینه موجود برای بانک مرکزی اروپا در ماه سپتامبر بعد از تابستانی همراه با افزایش قیمت انرژی ها است. در واقع، پیش بینی های جدید، اظهارنظر های رئیس بانک مرکزی، کریستین لاگارد درباره قبض های مربوط به انرژی ها، قرار است قیمت جفت ارز یورو به دلار را شکل دهد. نکته جالب اینجاست که سخنرانی رئیس فدرال رزرو امریکا، جرومی پاول که همزمان با کنفرانس مطبوعاتی کریستین لاگارد است، می تواند مثل بنزین روی آتش عمل کند.
تورم هم بالا است و هم از هدف ECB دور است
هدف بانک مرکزی اروپا داشتن نرخ تورم سالانه 2% است. شاخص قیمت مصرف کننده یا همان CPI در ماه اوت 9.1% منتشر شد یعنی بسیار بالاتر از هدف بانک مرکزی اروپا.
تورم اروپا
بانک مرکزی اروپا تا همین الان هم هر آنچه در توان داشته برای پایین آوردن تورم اجرا کرده است. ECB نرخ اصلی وام ها را در ماه ژوئیه از صفر به 0.5% و نرخ سپرده ها را نیز به صفر افزایش داده است. این مساله یک تغییر خوبی برای قرض دهندگان وام ها محسوب می شود که سالها پول های شان را در بانک مرکزی اروپا نگهداری می کردند. دوره نرخ های بهره منفی به پایان رسیده و قرض دادن در منطقه یورو آسان تر شده است. همان زمان هم بانک مرکزی قول داده که نرخ ها را افزایش خواهد داد. ولی آیا افزایش نرخ های بهره قیمت انرژی ها را کاهش خواهد داد؟ مسلما پاسخ خیر است!
بانک مرکزی مستقر در فرانکفورت اروپا دلیل بسیاری برای افزایش نرخ بهره دارد. اقتصاد در سه ماهه دوم 0.8% رشد داشته، نرخ بیکاری به 6.6% کاهش یافته که رقمی قابل قبول طبق معیارهای اروپا است و تورم اصلی مصرف کننده (Core CPI) نیز نزول چشمگیری از خود نشان داده است.
نکته مهم اینجا است، بدون احتساب مواد غذایی و انرژی ها، قیمت ها در ماه اوت 4.3 درصد افزایش یافته است که این مساله نشان می دهد تورم به سایر بخش های اقتصاد نیز سرایت کرده است.
بحران روسیه
قیمت های بالاتر انرژی در حال انتشار به دیگر مناطق اروپا است و این مساله پول کمتری را برای مصرف کنندگان و مردم به جای می گذارد. آخرین تصمیم کمپانی گاز پروم برای تعطیلی طولانی تر خط لوله نورد استریم نیز بر نگرانی های اروپایی ها افزوده است.
در حالی که انبارهای گاز در اروپا تقریباً پر هستند، ظرفیت ذخیره سازی فعلی برای گذراندن زمستانی بدون کاهش تقاضا کافی نبوده و این مساله برای بزرگترین اقتصاد اروپا دردناک خواهد بود. آلمان نه تنها برای گرم کردن خانه ها به گاز وابسته است بلکه برای جلو بردن صنعت خود نیز به گاز نیاز دارد. بخش های شیمیایی، فولاد و شیشه تشنه انرژی هستند. محدود کردن عرضه گاز به این صنایع علاوه بر صورت حساب های بالا، درد اقتصادی قابل توجهی برای آنها ایجاد می کند. این مساله به نوبه خود باعث می شود پول کمتری در جیب مردم باقی بماند. اگر این سناریو رقم بخورد و روسیه گاز خود را به طور کامل روی اروپایی ها قطع کند، بانک مرکزی اروپا مشکلی به مشکلاتش اضافه خواهد شد که در واقع معضل بانک مرکزی اروپا نیز خواهد بود.
بانک مرکزی چه خواهد کرد؟
اقتصاددانان فضای بسیار کمی را برای افزایش نرخ های بهره توسط بانک مرکزی متصور شده اند. اروپایی ها دیر یا زود مجبور خواهند شد چرخه بالا بردن نرخ های بهره را یا متوقف کنند و یا آن را معکوس کنند. البته این مساله به بحران انرژی موجود بستگی دارد. ولی در حال حاضر ECB فضای کافی برای افزایش نرخ های بهره دارد. مقامات بانک مرکزی اروپا از آخرین تعطیلات ماه اوت تا الان یک صدا در حال نشان دادن نیت های شاهینی (طرفدار سیاست انقباضی) خود به مارکت هستند و اعلام کرده اند که قصد بالا بردن 75 واحدی نرخ های بهره را دارند.
سه فاکتوری که باید بررسی شوند
1- افزایش نرخ بهره
بازارهای مالی منتظر یک صعود نرخ 75 واحدی از سمت ECB هستند یعنی تغییر نرخ استقراض از 0.50% به 1.25% و نرخ سپرده ها از 0% به 0.75%. اگر قرار بود بانک مرکزی اروپا نگران بحران انرژی باشد و نرخ ها را تنها 50 واحد افزایش دهد، یورو کاهش دهد و سایر عوامل کمک چندانی به تغییر این پویایی نزولی نمی کنند. اگر ECB نتواند وعده های داده شده را محقق کند، سیاست گذاران هم نمی توانند اظهارات شاهینی بکنند. اگر هم که بانک مرکزی نرخ ها را به جای 75 واحد 100 واحد افزایش دهد، بازار شوکه خواهد شد و یورو بالا خواهد رفت. البته احتمال وقوع این سناریو کم است.
2- اکتبر و مشکلات بعد از آن
بازارها از الان برای یک افزایش نرخ بهره 50 واحدی در ماه اکتبر و سپتامبر پیشخور شده اند. بعید می دانیم که ECB کل برنامه اش را تا آخر سال برای مشارکت کنندگان رو کند. حداقل پیش بینی ما این است که بانک مرکزی اروپا برای ماه دسامبر از الان چیزی نخواهد گفت. اگر رئیس ECB وعده یک افزایش نرخ بهره دیگر را برای ماه اکتبر بدهد، قطعا باعث تقویت یورو خواهد شد و اگر هم از آن امتناع کند، یورو آسیب خواهد دید.
3- صحبت های ECB درباره روسیه
لاگارد احتمالاً درباره اینکه آینده عمدتاً به دلیل قیمت انرژی ها نامشخص است و بانک مرکزی هیچ مسیر از پیش تعیین شده‌ای ندارد و طبق بهترین قضاوت خود عمل خواهد کرد، صحبت هایی خواهد کرد. این مساله به معنی طفره رفتن نسبت به پاسخ دادن به برخی سوالات است ولی بازارها عدم اطمینان را دوست ندارند و اینگونه موضوعات باعث ضعیف شدن یورو خواهد شد. ولی برعکس اگر بانک مرکزی اروپا هر کاری که لازم باشد برای کاهش تورم انجام خواهد داد، یورو علیرغم آسیب های اقتصادی احتمالی افزایش خواهد یافت. با این حال او ممکن است بخواهد چنین چیزی بگوید تا نرخ ارز مشترک منطقه یورو را تقویت کند و در نتیجه به کاهش تورم کمک کند.
